Kaldırma Ekipmanları

Giriş

Kaldırma işlemleri inşaat sektöründe birçok mesleğin doğasında bulunmaktadır. Elle ya da kaldırma aracı kullanılarak gerçekleştirilebilirler. Hem elle kaldırma hem de mekanik kaldırma işlemleri, inşaat çalışanlarını yaralanma riskiyle veya sağlık semptomlarıyla karşı karşıya bırakarak işten uzak kalmalarına veya maluliyete sebep olabilmektedir. Kaldırma işlemlerinde yaşanan kazalar ve hastalıkların maliyeti oldukça fazladır. Bu makale inşaat sektöründeki kaldırma işleriyle alakalı riskleri veya bu riskleri azaltacak önlemleri ortaya koymaktadır.

Tanımlar

Kaldırma İşlemleri

Kaldırma işlemi, yükün kaldırılması veya indirilmesiyle ilgili yapılan işleme verilen isimdir. Yük, kişi veya kişileri de kapsayabilen ve kaldırılan nesne ya da nesnelerdir. Kaldırma işlemi, elle veya kaldırma ekipmanı kullanılarak gerçekleştirilebilir. Elle kaldırma, yere koyma, taşıma veya götürme çoğu zaman ‘yüklerin elle kaldırılması’ olarak ifade edilir.

İnşaatta kullanılan kaldırma ekipmanları

Kaldırma ekipmanı, işte ekipmanının ankrajının yapılması, sabitlenmesi ve desteklenmesinde kullanılan aksesuar ve ataşmanları da kapsayacak şekilde yüklerin veya kişilerin kaldırılması veya indirilmesinde kullanılan tüm ekipman ve makineleri ifade eder. İnşaat sektöründe kullanılan kaldırma ekipmanları oldukça çeşitlidir. Tipik örnekleri şu şekilde sıralanabilir:

• Vinç: Halat veya zincirin etrafında sarıldığı tambur veya çark yardımıyla yükün kaldırılması veya indirilmesinde kullanılan ekipmandır.

• Kren: Genellikle vinç, tel halatlar veya zincirler ve makaralarla teçhiz edilen ağır malzemelerinin kaldırılması, indirilmesi ve yatayda taşınmasında kullanılabilen makine türüdür.
  • Kule Kren: Bazı temel parçalara sahip denge krenidir. Beton plaka üstünde zemine sabitlenmiş yapısıyla kule krenler yükseklik ve yüksek kaldırma kapasitesi sunar. Taban daha sonrasında krene yüksekliğini sağlayan masta (sütun) bağlanır. Mast da krenin dönmesine imkân veren döndürme ünitesine (dişli ve motor) bağlanır.
  • Teleskopik Kren: Birbiri içine geçen belirli sayıdaki borudan oluşan kren koluna sahiptir. Tahrik mekanizması, kolun toplam uzunluğunu arttırmak veya azaltmak için ilerler veya geri çekilir. Bu tip kollar pek çok duruma uyumludur ve çoğunlukla araca montelidir ve kısa süreli inşaat projelerinde kullanılır.
  • Mobil kren: Palet veya kauçuk lastikli taşıyıcılara monte edilmiş kablo kontrollü kren veya kamyon tipi taşıyıcılar veya kendiliğinden tahrikli modeller olarak teleskopik kollu hidrolik tahrik edilen krenlerdir. Bu araçlar, sahaya kolaylıkla götürülmeleri ve farklı yük tipleri ve kargoyla sınırlı kurulum veya kurulum ihtiyacı olmaksızın kullanılmaları için dizayn edilmişlerdir.
  • Arazi kreni: Yolda belirli bir hızda seyahat etmeleri için gerekli ekipmanların monte edildiği ve bütün çekerli yengeç hareketli yapısıyla arazi şartlarında hareket kabiliyetine sahip mobil krendir.
  • Paletli kren: Palet adı verilen ve denge ile hareketlilik sağlayan parçalar gruplu alt hareket takımına monte edilen bir krendir. Çok ufak bir kurulum gerektirir ve yükle hareket edebilir ancak oldukça ağırdır ve bir çalışma sahasından diğerine kolaylıkla taşınamaz.
  • Ekskavatör (ya da sıyırıcı kürek veya elektrikli maden kepçesi veya ön kepçe) çoğunlukla elektrikle çalışan, toprak veya parçalanmış kaya kazma ve yüklemede ve maden çıkarma bant sistemlerinde kullanılan kepçeli makinedir.
  • Teleskopik taşıyıcı, araçtan ileri ve geri hareket edebilen tek bir teleskopik kolun çok yönlülüğüne sahip bir kren türüdür.
  • Forklift, hidrolik kaldırma sistemi ve çatallarıyla malzemeleri almak ve taşımak için kullanılan motorlu endüstriyel taşıtlardır.
  • İnsan kaldırmada kullanılan iş ekipmanları:
    • Yükseltilebilen seyyar iş platformu (YSİP) veya yükseltilebilen iş platformu ya da yüksekte çalışma platformu, çoğunlukla yüksekte ulaşılamayan alanlara insanların veya ekipmanların geçici süre ulaşmalarını sağlamak amacıyla kullanılan mekanik bir araçtır. Mekanik erişim platformlarının belirgin tipleri vardır ve bireysel tipleri “personel yükseltici platform" veya “makaslı platform" olarak da bilinmektedir. Araca monte, kendiliğinden tahrikli ve römorka monteli tipleri vardır.
    • Yolcu asansörü veya inşaat asansörü yüksek katlı binalar gibi büyük çaplı inşaat projelerinde kişilerin taşınmasında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Kaldırma aksesuarları

Kaldırma aksesuarları kaldırma ekipmanına bağlı olmayan, yükün kaldırılmasına imkan veren, ekipman ve yük arasına veya yükün direk üstüne yerleştirilen veya yükün temel parçası olması planlanan, ve piyasada bağımsız olarak bulunan, bileşen veya ekipmanı ifade eder. Sapan ve bunların bileşenleri de kaldırma aksesuarı olarak kabul edilir. Bu aksesuarlar diğerlerinin yanı sıra zincir, halat, mapa, gözlü cıvata, kaldırma kirişleri, kaldırma çatısı ve vakumlu kaldırma araçlarını kapsamaktadır.

Yük

Yük kaldırma ekipmanıyla kaldırılan herhangi bir malzeme veya kişileri (veya bunların herhangi bir kombinasyonunu) kapsamaktadır. Yükler, çoğunlukla kalıcı veya yarı-kalıcı şekilde sabitlenmiş veya kaldırma için bağlanmış noktalarla beraber sağlanır. Çoğu durumda, bunlar yükün parçası olarak değerlendirilir. Bazı yük örnekleri aşağıda verilmiştir:

• Gevşek yığın malzemeler
• Çuvallar, çantalar, paletler ve sehpalar
• Parça birimli maddeler (büyük beton bloku gibi)
• Makine ve kalıcı bağlanmış kaldırma gözleri
• Kenarlara bağlanmış kova veya kulaklar

Kaldırma işleriyle ilgili riskler

Elle kaldırma riskleri

Son zamanlarda her ne kadar azalsa da AB-27 bölgesindeki ağır yük kaldırdığı veya taşıdığı raporlanan çalışan oranı hala yaklaşık %35^[1] civarında ve yüksektir. İnşaat sektöründeki elle kaldırma kaynaklı fiziksel yük kapsamlı şekilde raporlanmıştır.^[2][3] İnşaat sektöründeki elle kaldırma işlerinden bazıları şunlardır: iskele kurma, tuğla örme ve alçıpan döşeme. Ağır? yüklerle veya sıklıklarla yapılan elle kaldırma işleri, bel ağrısı gibi Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıklarına (KİSR) sebep olabilir. Avrupa Çalışma Koşulları Anketine göre inşaat çalışanlarının %36.5’i işle alakalı sırt ağrıları raporlamıştır^[1]. Ayrıca, elle kaldırma görevinden dolayı kesik ya da kırıklar gibi akut travma vakaları da görülebilir.

Elle kaldırmayı tehlikeli yapan şey nedir?

Elle kaldırma kaynaklı yaralanma sıklığını arttıran birkaç risk faktörü bulunmaktadır [Ergonomi | Kas-iskelet Sistemi rahatsızlıkları | Yüklerin elle kaldırılmasında kas iskelet sistemi rahatsızlıklarının risk faktörleri]. Bu faktörler, yükün farklı karakteristiği, işin niteliği ve organizasyonu, çalışma ortamı ve çalışana bağlıdır^[4]:

Yük, aşağıdaki özelliklere sahip olabilir:

• Çok ağır – Güvenli olarak adlandırılabilecek bir yük sınırı bulunmamaktadır. 25 kg ağırlık çoğu insan için ağırdır, özellikle bahsi geçen yük bir saatte birden çok kaldırıldıysa.
• Çok büyük – Yük çok büyükse kaldırma ve taşıma için temel kurallara uymak mümkün olmayabilir – yükü vücuda çok yakın tutmak gibi, zira kaslar çok daha çabuk yorulacaktır, ayrıca, yükün şekli ve büyüklüğü çalışanın görüşünü engelleyecektir ve sonuç olarak kayma, takılma ve düşme riskini arttıracaktır.
• Dengelenmemiş veya dengesiz nesneler veya vücudun ortasına yükün ağırlık merkezini yakın tutmayı zorlaştıracak içerikler; bu durum kasların eşit olmayan şekilde yüke ve yorulmaya maruz kalmasına sebep olur; ayrıca, sıvı yükler kasların eşit olmayan şekilde yüklenmesine sebep olur ve yükün ani hareketleri çalışanların dengelerini kaybederek düşmelerine sebep olabilir.
• Tutması zor – Bu durumda nesnenin kayarak kazaya sebebiyet vermesi söz konusudur; sivri kenarlı veya tehlikeli malzeme bulunan yükler çalışanların yaralanmasına sebep olabilir. Eldivenler çoğu zaman yükün tutuşunu çıplak elden daha zorlaştırır. Nesnelere tutamak sağlanması veya tutuş için desteklerin (plaka malzeme taşınırken olduğu gibi) kullanılması çalışanın üzerindeki yükü azaltır.

Aşağıdaki gereksinimlerde, işin yapılışı ve organizasyonu:

• Gövdenin eğilmesi veya bükülmesi, kolların kaldırılması, bileklerin eğilmesi, uzağa erişmeye çabalamak gibi uygun olmayan duruş ve hareketler

• Yetersiz dinlenme süreleriyle yüksek sıklık veya tekrar
• Çalışanın etkileyemeyeceği yüksek iş temposu
• Vücudun dengesiz bir duruşla taşıdığı yükler veya dengesiz yükler.

Aşağıdaki durumlarda, çalışma ortamı:

• Faaliyetin yapılması için özellikle dik olarak yetersiz alan; bu uygunsuz duruşlara sebep olabilir
• Takılma tehlikelerine sebep olan eşit seviyede olmayan, dengesiz veya çalışanın ayakkabısına göre kaygan olan zeminler
• Kolların açılmasına, gövdenin eğilmesi veya bükülmesine sebep olan veya kolların kaldırılarak yüksek kas kuvveti kullanımına sebep olan yükün kötü pozisyonu veya kötü işyeri dizaynı
• Yükün farklı seviyelerde hareket ettirilmesini gerektiren seviye veya çalışma yüzeyi farklılıkları
• Çalışanların terleyerek daha fazla kuvvet kullanmasını gerektirerek veya soğukta ellerin hissizleşerek yükü tutmasını zorlaştıran uygun olmayan sıcaklık, nem veya havalandırma
• Kaza riskini arttıran veya çalışanların ne yaptıklarını görmeyerek uygun olmayan pozisyonlara girmesine sebep olan yetersiz ışık.

Bireysel karakteristiklerden bazıları şunlardır:

• Tecrübesizlik, eğitim eksikliği veya işe aşina olmama
• Yaş: Bel hastalıkları riski yaşla ve çalışılan yıl sayısıyla artmaktadır
• Boy, ağırlık ve güç gibi fiziksel boyutlar ve kapasite
• Özellikle bel rahatsızlıkları olmak üzere önceki kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları öyküsü
•  

Ayrıca, ağır yüklerin elle kaldırılması, yükün çalışana aniden vurması ya da kayma veya düşmesi yollarıyla yaralanmalara sebep olabilir. Daha hafif yüklerin dinlenmeden taşınması yorulmaya sebep olabilir. Yorulan bir kişi için yükler saatler sonrasında ağırlaşabilir, hatalı hareketlere sebep olabilir ve böylece rahatsızlık ve yaralanma riskleri artabilir.

Kaldırma ekipmanı kullanma tehlikeleri

İnşaatta kaldırma ekipmanı kullanmayla ilişkili tehlikeler şunlardır:

• Sapan bağlantısının doğru yapılmamış olması veya yanlış tip sapan kullanılması sonucu yüklerin araçtan düşmesi veya nesnelerin taşınırken çarpması gibi yükle ilgili tehlikeler
• Uygun olmayan sabitleme veya kuvvetli rüzgâr, güvensiz yükler, güvenli kaldırma limitlerini aşan yükler, yüksekte çalışırken YSİPlerin kullanımında takılma/çarpma riski, yüksekten düşme, uzuv ya da organların makine aksamına yakalanması gibi araçların hareket etmesi veya yapıların çökmesi riskleri [Güvenlik | İşyeri ulaşımı | İç ulaşım ve taşıma]
• Kaldırma platformundan düşme veya platform hareket ederken çarpılma
• Kuvvet harcanması, kötü çalışma duruşları ve/veya tekrarlı hareketlere bağlı kas-iskelet sistemi tehlikeleri
• Çalışanların iletişimini veya işin gerektirdiği konsantrasyonu bozan veya terli, kaygan nesnelere sebep olan kötü ortam (ısı, kötü havalandırma) kaynaklı tehlikeler
• Yukarıdaki elektrik kablolarıyla temas

Bu tehlikelerin olası sebepleri şunlar olabilir: kötü mekanik dizayn (aralıklar, yetersiz güç, bileşenlerin kırılması veya arıza yapması), kötü işyeri dizaynı, sinyal sisteminin arıza yapması (elle, mekanik, elektronik), uygun olan ekipmanı kullanmamak veya yanlış kullanım (tasarlandığı şekilde kullanmama, yükün çok ağır olması gibi), yüklerin güvensiz şekilde bağlanması, kötü bakım (çatlaklar veya zehirli gazların salınımı) veya düzensiz işyeri, makineleri kullanırken veya iskeleyi kurarken insan hatası.

Kaldırma İşlemlerinin Sağlıklı ve Güvenli Şekilde Yapılmasının Sağlanması

Genel Gereksinimler

Avrupa Direktiflerine göre, kendi Üye Devletlerinde tüm işverenlerin çalışanların zarar görmesini önlemek için yasal yükümlülükleri bulunmaktadır. İnşaattaki kaldırma işlemleri ve kaldırma ekipmanlarıyla alakalı en önemli direktifler şunlardır:

• 89/391/EEC - işyerleri için temel gereksinimleri belirleyen “çerçeve" direktif^[5].
• 2006/42/EC –değiştirilebilir ekipmanlar, güvenlik elemanları, kaldırma aksesuarları, zincirler, halatlar ve kayış, kaldırılabilir mekanik aktarım aletleri ve kısmen tamamlanmış makine aksamlarını da kapsayan makine direktifi^[6].
• 90/269/EEC – yüklerin elle kaldırılmasıyla ilgili asgari sağlık ve güvenlik gereksinimleri üzerine elle kaldırma direktifi^[7].
• 95/63/EEC – iş ekipmanlarının kullanımı üzerine^[8].
• 92/57/EEC – geçici veya mobil inşaat alanları için asgari sağlık ve güvenlik gereksinimleri üzerine^[9].

Önleyici tedbirler iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili 89/391/EEC Konsey direktifinde yer alan genel korunma ilkelerine uygundur. İşverenler, proje sorumlularıyla beraber, çalışanların sağlık ve güvenlikleri konusunda işbirliği yapmalı ve korumalıdır. Geçici ve mobil iş sahalarında proje sorumlusu iş sağlığı ve güvenliğinden (koordinasyonu) sorumlu bir saha koordinatörü atar.

Kaldırma işlerinin risk değerlendirmesi

İşverenler çalışanlarının karşılaştığı sağlık ve güvenlik risklerini değerlendirmek ve kabul edilebilir bir seviyeye indirmek zorundadır. Kısacası, etkin bir risk değerlendirmesi aşağıdaki adımları içermelidir:

Tehlikeleri ve tehlike altında olanları tespit et. Yapılan işi düşün ve sebep olabileceği veya arttırabileceği işle alakalı kas iskelet sistemi rahatsızlıklarını tespit et. Kaldırma işleri ve kaldırma ekipmanlarıyla ilgili olarak, risk değerlendirmesi daha önceden tanımlanmış risk faktörlerine odaklanmalıdır. Bu, yalnız çalışanları değil aynı zamanda taşeronları, kendi namına çalışan kişileri ve vatandaşları da kapsamalıdır. Genç ve yaşlı çalışanlara daha fazla dikkat edilmelidir. Tespit edilen tehlikelerin sebeplerini düşün.

Riskleri değerlendir ve önceliklendir. Her tehlikenin riskini, yani oluşacak zararın olasılığını hesaplama ve sağlık etkisinin boyutunun hesaplanması, değerlendir. Maruziyet, olasılık ve şiddete göre riskleri önceliklendir.

Önleyici aksiyona karar ver. Sağlık riskleri bulunuyorsa, risk azaltılması için aksiyon planı geliştir. Tehlikenin tamamen ortadan kaldırılıp kaldırılamayacağını, riskin kontrol edilip edilemeyeceğini, tüm iş gücünün korunması için koruyucu tedbirlerin alınıp alınamayacağını, toplu koruma önlemleriyle risk yeteri şekilde kontrol edilemeyecekse çalışanların korunması için kişisel koruyucu donanım gerekip gerekmediğini kontrol et.

Aksiyon al. Önleyici ve koruyucu tedbirleri önceliklendir ve kısa ve uzun dönem aksiyonları belirle. Kimin ne ve ne zaman yapacağı, işin ne zaman biteceğini ve tedbirlerin uygulanması için ayrılan imkânları belirle.

Riskleri takip et ve önleyici tedbirleri gözden geçir. Düzenli olarak riskin kabul edilebilir bir seviyeye düşürülüp düşürülmediğini ve yeni risklerin ortaya çıkıp çıkmadığını değerlendir. İlave aksiyon alınması gerekip gerekmediğine karar ver.

İnşaat alanlarında elle kaldırma risk değerlendirme için belirli enstrümanlar bulunmaktadır^[10][11].

İnşaat öncesi aşamada İSG risklerinin önlenmesi

İnşaatların yapım aşamasından önce, süresinde ve sonrasında sağlık ve güvenlik planlanmalıdır^[12][13]. Mimarlar, tasarımlarının olası tehlikeleri ve elle kaldırma ihtiyacının ortadan kaldırılmasıyla sağlanabilecek iyileştirmeler hakkında bilgilendirilmelidir. Taşeronlar, müşteriler ve tedarikçiler iyi uygulama standartlarının tamamen uygulanmasını teşvik edebilir. İnşaat çalışanlarının karşılaştığı riskler, sahada işe başlamadan önce aşağıdaki yollarla ortadan kaldırılabilir:

• Sağlık ve güvenlik gereksinimlerini karşılayan ekipman satın almak gibi makine ve iş ekipmanları için satın alma politikası oluşturmak
• İhale şartnamelerine sağlık ve güvenlik gereksinimleri koymak (asgari ulusal mevzuatları karşılamak)
• En az sayıda çalışanın zarar göreceği şekilde iş süreçlerini planlamak
• Sahaya geçmeden önce planlama, eğitim, şantiye oryantasyon eğitimi ve bakım faaliyetleri gibi kontrol faaliyetlerine başlamak
• Yöneticiler de dahil tüm kişilerin eğitimli olmasını ve iş sağlığı ve güvenliği risklerine kendileri veya diğer çalışanlar maruz kalmadan çalışmalarını temin etmek. Araçların ve hafriyat veya malzeme taşıma araçlarının operatörleri ve sürücüleri eğitilmeli ve fiziksel olarak sağlıklı durumda olmalıdır.

Elle kaldırma riskinin azaltılması

Tüm AB Üye Devletlerinin kendi mevzuatlarında yürürlüğe aldıkları Avrupa Birliği Direktifinde, 90/269/EEC^[14], yüklerin elle kaldırılması ile ilgili asgari sağlık ve güvenlik şartları verilmiştir. Direktif, işverenlerin aşağıdakiler için gerekli işlemleri yapmasını şart koşmaktadır:

• Çalışanların elle kaldırma ihtiyacının ortadan kaldırılması;
• Elle kaldırma bir mecburiyetse riskleri azaltmak için uygun organizasyonel tedbirleri almak;
• Çalışanlara yükün ağırlığı ve paket eşit bir şekilde yüklü değilse en ağır tarafı veya ağırlık merkezi hakkında yeterli bilgi verildiğinin teyit edilmesi ve;
• Yüklerin doğru bir şekilde nasıl kaldırılacağı konusunda uygun eğitim ve doğru bilginin sağlandığından emin olunması.

Uygulamada, aşağıdaki önlem tedbirleri alınabilir^[4] önleme hiyerarşisi ve kontrol tedbirleri, işteki kas iskelet sistemi rahatsızlıklarıyla mücadele etmek için stratejiler:

• Riskin ortadan kaldırılması- Güçle çalışan veya mekanik kaldırma ekipmanıyla veya benzer bir yolla elle kaldırma işlemlerinin ortadan kaldırılıp kaldırılamayacağını düşün. Sahada kren kullanımı buna, malzemelerin ulaştığında alınması gibi her zaman olanak sağlar.
• Teknik tedbirlerle riskin azaltılması: elle taşımadan kaçınılamıyorsa, yükün kaldırılmasının azaltılmasını değerlendir; mesela hafif malzemelerin kullanılması veya malzemelerin daha küçük paketlerle sağlanması gibi. Eğer bu mümkün değilse, kaldırma ekipmanının kullanılmasını düşün ve sağlık ve güvenlik açısından ve masraf olarak hangi ekipmanın daha makul olabileceğini değerlendir. Kaldırma ekipmanının ergonomik olarak iyi tasarlandığından ve bakımının düzgün yapıldığından emin ol
• İşyeri tedbirleriyle riskin azaltılması: inşaat malzemelerinin yere yakın depolanmasını planlayarak ve elle taşıma sırasında kayma yaralanma riskinin azaltılması için iş sahasını temiz tutarak ve engelleri ortadan kaldırarak olduğu gibi riskin azaltılması için işyeri koşullarının iyileştirilmesi. Elle kaldırma yapılacak malzemelerin eğilmeye veya uzanmaya gerek bırakmayacak şekilde konumlandırıldığından emin ol
• Rotasyon ve araların konması gibi yöntemlerle fiziksel güç gerektiren elle kaldırma işlerinin sıklığını ve süresini azaltarak organizasyonel yöntemlerle riski azal
• Çalışanları; mevcut risk faktörleri, nasıl tanımlayabilecekleri ve güvensiz çalışma koşullarından kaçınmaları ve kaçınmamaları halinde oluşabilecek sonuçlar hakkında bilgilendir. Ayrıca, çalışanlar sağlıklı ve güvenlikli çalışma metotlarının kullanımı konusunda eğitilmelidir.

Kaldırma ekipmanlarını kullanırken şartlar

İşveren, çalışma alanındaki kaldırma işlerinin güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesinden ve kaldırma işlerini kontrol etmekle sorumlu bir kişi belirlemekten sorumludur. İşveren, kaldırma ekipmanlarının/aksesuarlarının kullanıldığı tüm kaldırma işlerinin ehil bir kişi tarafından uygun şekilde planlanması, uygun şekilde kontrol edilmesi ve güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamalıdır. Bunun için:

• Uygun şekilde eğitilmiş ve kaldırma işlemlerinin güvenli şekilde yapılması konusunda tecrübeli ehil bir kişi atamalı,
• Bu prosedür altında görevlendirilen kontrolör, kren operatörleri ve diğer ilgili tüm personelin uygun şekilde eğitilmiş, sertifikalandırılmış, uzmanlaşmış ve görevlerinin farkında olmasını sağlamalı,
• Kaldırma prosedürlerinin düzgün bir şekilde uygulandığının düzenli olarak gözetildiğini teyit etmelidir.

Şirket seviyesinde, işle alakalı risk faktörlerinin tespit ve kontrol edilmesi ile güvenlik ve takip tedbirlerinin iyileştirilmesi konularında üst düzey paydaş taahhüdünü de içeren bir güvenlik kültürü teşvik edilmelidir. Çalışma saatleri kontrol edilmelidir. Kaldırma ekipmanı kullanmak yoğunlaşmayı gerektirir ve uzun saatler bu işi zorlaştırmaktadır.

Kaldırma işini planlama

Kaldırma işlemi gerçekleştirmeden önce, çalışanlar işi planlamalı ve hazırlık yapmalıdır. Nereye gittiklerinden, alanın engellerden temizlendiğinden ve yükü düzgün bir şekilde tuttuklarından emin olmalıdır. Bu, çalışanların yükleri nasıl doğru bir şekilde tutacaklarının gösterilmesini de içerir: elleri, yük ve tutacaklar kaygan olmamalıdır. Bir başkasıyla kaldırıyorlarsa tüm çalışanlar işe başlamadan önce ne yaptıklarının farkında olmalıdır. Elle kaldırma işini güvenli bir şekilde gerçekleştirebilmek için ayaklarını yükün civarına koymalı, bütün vücutlarını yükün yakınına yük vücuda mümkün olduğu kadar yakın olacak şekilde yerleştirmelidirler. Kaldırma işlemi bacak kasları ve düz bir sırtla gerçekleştirilmelidir. Yük vücuda mümkün olan en yakın pozisyonda taşınmalıdır. Yük, kollar aşağıya dönmüş şekilde kaldırılıp taşınmalıdır.

Kaldırma Ekipmanı için Şartlar

İşveren, işyerinde kaldırma ekipmanının güvenli bir şekilde kullanılabilmesi için aşağıdaki özelliklere sahip olduğunu teyit etmelidir:

• Yeterince güçlü, dengeli ve kullanım amacına uygun. Aynı şekilde, yük ve bağlanan herhangi bir şey (kereste paletler, kaldırma noktaları) uygun olmalıdır.
• Ekipman, düşen yük veya insanlara çarpması gibi yaralanma riskinden korunacak şekilde yerleştirilmiş ve kurulmuş olmalıdır.
• Güvenli kullanım için güvenli çalışma yükleri gibi gerekli bilgiler görünür şekilde işaretlenmiştir. Sapan ve kelepçe gibi aksesuarlar benzer şekilde işaretlenmelidir.
• Ekipmanın insan kaldırmada kullanılacağı durumlarda buna uygun şekilde işaretleme yapılmalı ve ekipman bu iş için güvenli olmalıdır. Bu bağlamda, mevcut bulunan herhangi bir riski ortadan kaldırmak veya azaltmak için gerekli tedbirler alınmalıdır.

Mobil kaldırma ekipmanları kullanılmadan önce aşağıdaki güvenlik önlemleri alınmalıdır:

• Çalışma ortamı: Rota üzerindeki tüm zeminler başüstü elektrik hatları ve dik eğimli zemin gibi potansiyel tehlikelerden kaçınmak için eşit seviyede olmalı, işaretlenmeli ve planlanmalıdır. Mümkün olduğu yerlerde tek yön sistemi kullanılmalıdır. Hız limitleri konmalı ve kolayca görülecek şekilde işaretlenmelidir, hız limitleri çalışma alanlarının yakınlarında ve kötü saha koşulları için azaltılmalıdır. Çalışma ortamı temiz ve düzenli tutulmalı, zemin ve erişim alanları engelden temizlenmelidir. Engeller ve döküntüler gibi tüm olası tehlikelerin kolayca görülebilmesi için iyi seviyede aydınlatma sağlanmalıdır. Tüm merdivenler, rampalar ve diğer seviye farklılıkları görülür ve kaymaz olmalıdır; gerekli olduğu noktalarda güvenlik işaretleri kullanılmalıdır.
• Ekipmanların yakıt, yağ ve su seviyeleri, olası sızıntılar için su, yakıt ve hidrolik hatları, palet ve lastiklerin durumu, ataşmanların kesici uç ve dişlerinin durumu, kabin görüşü, pencereleri, aynaları ve ışıkları, aşınmış veya kaygan yüzeyleri kontrol edilmelidir.
• Araçların sürücünün arka görüşünün engellendiği durumlarda kullanılması gerekiyorsa, başka bir çalışanın yardımı alınmalıdır. Kimsenin bulunmaması halinde, sürücü aracın arkasında kendisi giderek alanın açık olduğunu görmeli ve geri gitmeden önce sinyal vermelidir. Ek olarak, bu araçlar geri giderken sesli ikaz cihazı kullanmalıdır.
• Kren operatörü yükleri daima oluşturulmuş sinyal kodlarına göre taşımalı ve işaretçi kullanmalıdır. El işaretleri tercih edilmektedir ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Operatörün gideceği alandaki görüşü engelleniyorsa mevzuat, işaretçiyi şart kılabilir. Böyle bir durumda eğitimli ve yetkili bir işaretçi hazır bulundurulmalıdır. İşaretçi operatörü, yükü, ekipmanı net bir şekilde görecek ve diğer insanları alandan uzak tutabilecek şekilde bir görüşe sahip olmalıdır.
• Operatörün bulunmadığı bir aracın motoru kapatılmış olmalıdır ve araç işaretlenmiş bir eğimde olmadığı sürece vites boşa alınmalı ve el freni çekilmelidir, eğimli bir yüzeyde tekerler takoz yardımıyla sıkıştırılmalıdır. Makine terkedildiğinde damperler indirilmelidir fakat nadiren kaldırılmış pozisyonda kalmaları gerekirse, düşmelerini engelleyecek şekilde bir düzenleme yapılmalıdır.
• Sürücüler ve yardımcıları yükleme ve boşaltma esnasında güvenlik ayakkabısı giymelidir.

İnsan kaldırma şartları

İnşaat çalışanları, bahsi geçen durum en az riskli durum olmadıkça kaldırılmamalıdır. Karanlık saatlerde kaldırarak insan transferi yapılmasına saha yöneticisi tarafından özel olarak onaylanmadıkça ve risk değerlendirme ile alternatiflerinin değerlendirilmesiyle desteklenmedikçe izin verilmemelidir.

İş için veya insan transferi için insan kaldırmada kullanılan ekipmanlar özel olarak bu iş için tasarlanmış, belgelendirilmiş ve insan kaldırmak için uygun ancak diğer amaçlarda kullanıma uygun olmadığı yönünde açıkça işaretlenmiş olmalıdır. Özel olarak insan kaldırmada kullanılmak üzere tasarlanmamış kaldırma ekipmanları ancak kurtarma amaçları gibi olağanüstü durumlarda kullanılmalıdır.

Tüm insan asansörleri, rutin olmayan asansörler olarak sınıflandırılmalı ve sıkı planlama ve kontroller, risk değerlendirmesine ve saha yöneticisinin yazılı iznine tabii tutulmalıdır. Kaldırma işleminden önce, sorumlu kişi, kaldırılacak tüm personelin eğitimli olduğu ve kaldırma planıyla risklerden haberdar olduğunu onaylayacak dokümanı imzalamalıdır. Biniş/iniş alanları yeterli büyüklükte ve taşıyıcıya erişimle kaçış kaynaklı tehlikelerden arındırılmış olmalıdır. İnsan asansörleri için çevresel ve diğer sınırlar, başka kaldırma işlerinden farklı olarak ne sınırlar içerdiğini gösterir açıklıkta kaldırma planında gösterilmelidir. İş kapsamında veya şartlarında herhangi bir değişiklik olduğunda iş güvenli hale getirilmeli ve durdurulmalı, riskler yeniden değerlendirilmeli ve iş tekrardan başlamadan önce iş öncesi toplantı gerçekleştirilmelidir. Burada belirtilen değişikliklerden bazıları çalışma/hava koşulları, gündüz veya gece işlemleri veya personel ile ekipman değişiklikleridir.

İnsan kaldırma ekipmanı, yük düşmesine karşı biri otomatik/bozulma korumalı olmak üzere iki farklı mekanizmayla donatılmalıdır. Herhangi bir serbest düşüş olasılığı ortadan kaldırılmalıdır.

İnsan kaldırma işleri sadece ekipman operatörü ve işaretçi ile işaretçi ve kaldırılan kişi arasında görüş hattı (tam görünürlük) olduğunda gerçekleştirilmelidir.

Kaldırma planının bir parçası olarak tüm insan kaldırma işlemleri için bir kaçış planı hazırlanmalıdır. Kaçış planının uygulanması için gerekli tüm ekipmanlar kaldırma işlemi öncesi ve süresince hazır bekletilmelidir.

Kaçış planları düzenli aralıklarla tatbik edilmelidir. Bu noktada kaçış işlemlerinin kendi tehlikelerini ortaya çıkarabileceği unutulmamalıdır; bu yüzden kaçış alıştırmalarının plan ve gerçekleştirilmesi ek risk değerlendirmelerini de içeren özel bir dikkat ve özenle yapılmalıdır. İnsan kaldırmadan kaldırma işi testi; kıstlı erişimin olduğu kapalı bir alanda, takılma veya diğer tehlikeleri içeren bir ortamda gerçekleştirilmelidir.

Bakım ve Muayene

Kazalar, kaldırma ekipmanlarının düzenli olarak bakımının yapılmaması veya muayene edilmemesi yüzünden gerçekleşebilir. Tüm ekipmanlar  kullanılmaya başlanmadan önce ve çalışmasını etkileyebilecek herhangi bir büyük değişiklik olduktan sonra kapsamlı şekilde muayene edilmelidirler. Kaldırma ekipmanları, ehil bir kişi tarafından üreticinin tavsiyeleri göz önünde bulundurularak oluşturulan muayene düzeni doğrultusunda belirtilenmiş aralıklarda kapsamlı şekilde muayene edilmelidir. Ekipmanın insan kaldırma için tasarlanmış olduğu durumlarda kapsamlı muayene her altı ayda bir tekrarlanmalıdır. Diğer tüm amaçlar için kaldırma ekipmanları, muayene mühendisi tarafından uygulanan belirli bir muayene düzeni olmadığı sürece en az her on iki ayda bir test edilmelidir. Kaldırma aksesuarları, uygun kullanım öncesi kontrollere tabi tutulmaları ve standart kapsamlı muayenelerinden geçmeleri şartıyla resmi muayeneye ihtiyaç duymazlar. Tüm incelemeler ve muayeneler yeteri düzeyde bağımsız ve objektif karar alma noktasında tarafsız olan ehil bir kişi tarafından gerçekleştirilmelidir.

Muayene sırasında neyin inceleneceği, incelemeyi ve muayeneyi gerçekleştirecek ehil kişinin profesyonel değerlendirmesine bağlıdır. Çoğu yaygın kaldırma ekipmanları ve aksesuarları için standart prosedürler ve kriterler bulunmaktadır. Metotlar; görsel inceleme ve fonksiyonel kontroller, aşınma ölçümü, geleneksel tahribatsız test ve yük testini kapsamaktadır.

Muayene düzenin belirlendiği yerlerde, kapsamlı şekilde incelenecek parçalar, muayene ve test metodu ile muayene sıklıkları (ve gerekli olduğu yerlerde diğer parçaların testi) belirtmelidir.

Raporlar ve kusurlar

Tüm kaldırma ekipmanları ve kaldırma aksesuarlarının AB uygunluk beyanları ve kapsamlı muayene ve incelemelerinin kayıtları tutulmalıdır. Tespit edilen tüm kusurlar üst yöneticiye sorunun giderilmesi için derhal bildirilmelidir. Herhangi bir kusurun makinenin güvenli kullanımını etkilemesi durumunda, makine kullanılmadan önce bu kusur giderilmelidir.

Kusur giderilene kadar kaldırma ekipmanının kullanılmadığından emin olmak için riskleri yönetmek adına etkin aksiyon alınmalıdır. Bahsi geçen kusurlar derhal düzeltilse dahi (sapanın imhası gibi),  raporda yazılı olarak ifade edilmelidir. Raporu düzenleyen kişi, raporun bir nüshasıyla ilgili yetkili kuruma durumu raporlamalıdır. Yetkili merciiler bu raporları, risklerin uygun olarak yönetilip yönetilmediğini kontrol etmek amacıyla takip edebilir.

Daha detaylı okuma yapmak için

EU-OSHA - European Agency for Safety and Health at Work, Innovative solutions to safety and health risks in the construction, healthcare and HORECA sectors, 21 December, 2011.

HSE – Health and Safety Executive, Handling kerbs; reducing the risk of musculoskeletal disorders (MSDs), HSE information sheet No 57, 2/05.

HSE – Health and Safety Executive,Manual handling – what you need to know as a busy builder, 01, 2010.

HSE – Health and Safety Executive, Safe use of lifting equipment. Lifting Operations and Lifting Equipment Regulations 1998. Approved Code of Practice and guidance L113 HSE Books 1998 ISBN 0 7176 1628 2.