Ana içeriğe atla

Giriş

Kimyasal ve mikrobiyolojik tehlikelere karşı kullanılan altı temel koruyucu giysi türü vardır: 1) gaz geçirmez giysiler, 2) havalandırmalı gaz sızdırmaz giysiler, 3) sıvı geçirmez giysiler 4) sprey geçirmez giysiler, 5) katı parçacıklı kimyasallar maddelere karşı koruyucu giysiler ve 6) sıvı kimyasallara karşı sınırlı koruma sağlayan giysiler. Ayrıca, birkaç alt tip de mevcuttur. Her tipte, farklı kimyasallara, mikroplara ve mekanik mukavemete karşı etkinlik, giysinin yapısına ve malzeme özelliklerine bağlı olarak değişir. 3, 4 ve 6 tipi giysiler kullanıcının vücudunu sadece kısmen kaplayabilir. Bu makale kimyasal ve mikrobiyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysilerin seçimi, kullanımı ve bakımı hakkında bilgi vermektedir.

Risk Yönetimi

Sağlık ve güvenlikle ilgili riskler, önce çalışma yöntemleri ve malzemelerin seçimleriyle, ikincil olarak teknik önlemlerle ve son olarak  kişisel koruyucu donanım (KKD)  kullanılarak yönetilmelidir. (Şekil 1) [1], [2], [3], [4]. İdeal bir durumda KKD'ye ihtiyaç duyulmamalıdır. İş yerlerinde işverenler, en az mevzuatta belirtilen mesleki maruziyet seviyesinde tercihen bu seviyenin altında olması gereken kabul edilebilir risk seviyesini tanımlamalıdır.

KKD'ye sıklıkla yeni teknik risk yönetimi önlemlerinin planlandığı, inşa edildiği ve kullanıma sunulduğu dönemde ihtiyaç duyulur. Planlanan tüm risk yönetimi önlemleri alındığında, kalan risk seviyesinin kabul edilebilir risk seviyesinin altında kalması için kontrol edilmesi gerekir.

Kişisel koruyucu donanım riskleri en aza indirmek için kullanılabilir ancak, çok nadiren tüm riski ortadan kaldırabilir. Kimyasal veya biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysinin etkinliği, seçilmesinin, saklanmasının, kullanılmasının ve bakımının doğru yapılmasını gerektirir. Koruyucu giysinin seçimi ve kullanım amacına uygunluğu için kullanılabilirliği ve bakımı dikkate alınmalıdır.

Şekil 1. İşyerinde Risk Yönetimi

Koruyucu giysi sağlanması, üye devletlerin(AB) mevzuatına aktardığı bir Avrupa Direktifi [2] tarafından teminat altına alınmıştır. Direktifin ana noktaları aşağıda verilmiştir.

KKD, risklerin önlenemediği veya teknik tedbirlere dayalı toplu koruma veya iş organizasyonu prosedürleri ile yeterince sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılmalıdır.

İşverenlerin yükümlülükleri: KKD, sağlık ve güvenlik açısından tasarım ve üretim ile ilgili Topluluk hükümlerine uymak zorundadır.[5]

Tüm KKD’ler : - herhangi bir ek risk oluşturmadan, ilgili risklere uygun olmalıdır - işyerindeki mevcut koşullara uygun - ergonomik gerekliliklere ve çalışanın sağlık durumuna uygun - gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanıcıyı tam uyan - ücretsiz sağlanmalı ve kullanıma hazır durumda tutulmalıdır - kullanılan diğer KKD'lerle uyumlu olmalıdır. Çalışanlara KKD konusunda danışılmalı ve kullanımıyla ilgili talimat ve eğitim verilmelidir.

Kimyasal ve biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysi seçimi için risk değerlendirmesi

Risk - olasılığın ve sonuç şiddetinin kombinasyonu

KKD'leri kontrol önlemi olarak kullanma kararının ve seçiminin risk değerlendirmesine dayanması gerekir.

Risk değerlendirmesi mevcut tüm tehlikeleri tanımlamalı ve bir risk derecelendirmesi sağlamalıdır. Tehlikelerin güvenli seviyesi hakkında bilgi mevcut olmalıdır. Mevcut riskin derecesi ve güvenli seviye bilindiğinde, KKD'nin ne kadar verimli olması gerektiğine karar vermek mümkün olur. Kimyasal ve biyolojik tehlikelere ek olarak koruyucu giysi seçiminde fiziksel, termal ve akustik risklerin de değerlendirilmesi gerekir. Kaza olasılığı da değerlendirilmeli ve en kötü durum senaryoları gerçekçi olarak tasarlanmalıdır. Risk tüm vücudu veya vücudun bir bölümünü ilgilendirebilir. KKD risk altındaki tüm vücut kısımlarını kapsamalıdır. Toz, sıvı veya gaz geçirmez giysilerin kullanılması, gerçekleştirilecek işin planlanmasında dikkate alınması gereken vücut ısısının yükselmesi riskini artırır. [1], [2], [3], [4], [6], [7], [8],[9].Risk, olasılığın ve maruziyetten kaynaklanan sonuç şiddetinin bir kombinasyonudur. Olasılık aşağıdaki sınıflarda değerlendirilebilir:

  • Hiçbir zaman
  • pek olası değil
  • olası değil ama mümkün
  • muhtemelen
  • sık sık tekrarlanan
  • sürekli.

Maruz kalma şiddeti şunlar olabilir:

  • etkisiz
  • hafif yaralanma (ağrı)
  • tedavi edilebilir yaralanma
  • ciddi yaralanma veya
  • ölüm.

Kimyasal riskler

Kimyasallar için, risklerin değerlendirilmesine yardımcı olması amacıyla güvenlik bilgi formundaki risk ifadeleri kullanılmalıdır. Kansere, mutajenik veya genotoksik etkilere, astım veya zehirlenme riskine yol açan etkenler en ciddi tehlikelere örnektir. Kimyasal yanıklar çeşitli şiddet kategorilerine ayrılabilir. Solventlere maruz kalmanın etkileri tahriş ve ağrı olabilir ancak, uzun süreli soluma veya deri maruziyeti ciddi sinir sistemi rahatsızlıklarına neden olabilir [10]. Aşağıdaki kimyasallarla çalışmalarda kimyasallara karşı koruyucu eldiven ve giysi kullanılması gereklidir:

Kimyasalların malzeme güvenlik bilgi formundaki sınıflandırılması, kullanılan kimyasalın yarattığı tehlikeler hakkında bilgi verir.  Mesleki maruziyet seviyelerinin  yanındaki “cilt notasyonu" perkütan riski gösterir. Perkütan risk, kimyasalın cilde nüfuz edebileceğini ve vücutta  zehirlenme, kanser veya başka etkilere açabileceğini ifade eder. Şu anda veya yakın gelecekte,  malzeme güvenlik bilgi formunda, tehlikeli kimyasalların bulunduğu belirli görevlerde kullanılması gereken koruyucu giysi ile birlikte risk yönetimi önlemleri hakkında doğrudan bilgi veren maruziyet senaryoları da olabilir.

Risk değerlendirmesinin aşağıdakileri dikkate alması gerekir:

  • kimyasal / tehlikeli madde tipi: katı, sıvı, gaz, buhar, aerosol
  • toksisite
  • konsantrasyon
  • maruz kalma süresi (saniye, dakika veya saat cinsinden süre)
  • sürekli temas, aralıklı temas, kazara temas, olası sıçrama miktarı gibi temas özellikleri) [7] [8] [9].

Çalışanların sağlık ve güvenliğinin işyerindeki kimyasal maddelerle ilgili risklerden korunması, üye devlet mevzuatına aktarılan Avrupa direktifi [3] tarafından teminat altına alınmıştır.

Biyolojik riskler

Virüsler, bakteriler, prionlar, mantarlar ve parazitler, bazıları tehlikeli olan biyolojik ajanlardır. Tehlikeli biyolojik ajanlar için güvenli hava konsantrasyonları nadiren bilinmektedir. Risk değerlendirmesi, ne tür tehlikeli biyolojik ajanların mevcut olduğuna, ne kadar tehlikeli olduklarına ve maruz kalma yollarının neler olduğuna odaklanmalıdır: (1)  soluma, (2) yutma; (3) gözlerin veya nazal dokuların mukoza zarlarıyla temas; veya (4) lezyonlar veya sıyrıklar yoluyla derinin nüfuz etmesi [11]. Tehlikelilik, biyolojik organizmanın neden olabileceği etkilere ve etkilerin tedavi edilebilirliğine, yani hastalığa bağlıdır. Çalışanların işyerinde biyolojik ajanlara maruz kalmayla ilgili risklerden korunması Avrupa direktifi kapsamındadır [4]. Direktifte, biyolojik ajanlar enfeksiyon risk seviyelerine göre dört risk grubuna ayrılmıştır:

  • 1.grup, insan hastalığına neden olması muhtemel olmayan bir madde anlamına gelir;
  • 2.grup, insan hastalıklarına neden olabilecek ve çalışanlar için tehlike oluşturabilecek bir maddeyi ifade eder; topluma yayılma olasılığı düşüktür; genellikle etkili profilaksi veya tedavisi mevcuttur;
  • 3.grup, ciddi insan hastalıklarına neden olabilen ve çalışanlar için ciddi tehlike arz edebilen anlamına gelir; topluma yayılma riski taşıyabilir, ancak genellikle etkili profilaksi veya tedavisi mevcuttur;
  • 4.grup, ciddi insan hastalıklarına neden olan ve çalışanlar için ciddi bir tehlike arz edebildiğini belirtir; topluma yayılma riski yüksek olabilir; genellikle etkili bir profilaksi veya tedavisi yoktur.

Hastalığın önlenmesini, izolasyon, hijyen, ilaç, aşılama ve KKD'nin bir kombinasyonu olarak düşünülebiliriz. Sıvı veya katı halde hava ile taşınan organik partiküller şeklindeki biyolojik ajanlar, havada inert veya inorganik partiküller gibi davranırlar. Her organizma tipi, KKD seçimi için dikkate alınması gereken boyut aralığına sahiptir.

Mikrobiyolojik laboratuvarlarda, biyoteknolojik üretimde, atık arıtımında, kanalizasyon işlerinde, enfekte hayvanların veya insanların bakımında, acil durum temizliğinde, hastane risk atıklarının işlenmesinde, pandemik hazırlık ve müdahale, suç mahalli araştırması ve biyoterörizmde biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysiler gerekebilir [12].

Kişisel özellikler

Riskler ayrıca koruyucu giysi kullanıcılarının kişisel özelliklerine de bağlıdır [7]. Giysinin kendisi ek riske neden olabilir. Alerjiler, ısı stresi, fiziksel stres ve psişik stres gibi tıbbi konular da dikkate alınmalıdır. Klostrofobi, tam kapalı koruyucu giysilerin kullanımını engelleyebilir.

Koruyucu giysiler aşağıdakileri etkiler:

  • Isı stresi
  • hareketlilik
  • görüş
  • iletişim kolaylığı
  • el fonksiyonu (el becerisi, kavrama, dokunma hissi)
  • konfor
  • cilt sağlığı.

KKD'leri doğru şekilde kullanma konusundaki zayıf motivasyon, KKD'nin kullanıcıyı koruyamamasına neden olabilecek en yüksek risk faktörü olabilir. En iyi çözüm ise KKD kullanıcılarının riskleri ve riski yönetmek için kullanılan yöntemlerin detayları hakkında tam olarak bilgilendirilmelerini ve KKD seçim sürecine dahil olmaları sağlamaktır. Risk yönetimi önlemlerinin etkinliği konusunda değerlendirmelere ihtiyaç vardır.

Kimyasal ve biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysi seçimi

Kimyasal koruyucu giysi

Temel seçim ilkeleri

Kimyasal maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda, KKD dahil bireysel koruma önlemlerinin uygulanması gerekir [2]. Tehlikeli kimyasal madde maruziyetini tehlikeli seviyenin oldukça altına indirmek için kimyasal koruyucu giysi (KKG) seçilmelidir. Amaç, maruziyetin mevzuattaki mesleki maruziyet sınırı düzeyinde değil, işverenin çalışan için güvenli olduğuna emin olduğu düzeyde olmasıdır. Koruma için sadece CE işareti olan KKD'ler kullanılmalıdır. Yapılacak ilk seçim giysinin tipidir. Tipler sızdırmazlığa ve giysilerin yapısına göre sınıflandırılmıştır (Tablo 1). İkinci olarak, kimyasalların nüfuz etmesine veya nüfuz etmesine karşı direnç dikkate alınmalıdır. Kıyafetin, yapılacak işe uygun mekanik mukavemete de sahip olması gerekmektedir. Bakım ve kullanıcı konforu göz ardı edilmemelidir. Birçok KKG materyali kolayca alev alır. Bu risk varsa, KKG 'nin buna göre seçilmesi gerekir. Kullanılan kimyasalların maruz kaldığı risk vücudun sadece bir bölümünü ilgilendiriyorsa, KKG vücudun yalnızca bu bölümünü korumak için seçilebilir(Ör: kollar). Böyle bir KKG için, tür işaretlemesinden sonra PB (kısmi gövde) harf işareti eklenir. KKG sınırlı kullanım (veya tek kullanım) için veya tekrar kullanılabilir olabilir. Tekrar kullanılabilir KKG için gereksinimler genellikle sınırlı kullanım için olan KKG 'den daha katıdır [7]. Bir KKG ürünü genellikle birkaç tipi bir arada sağlar. Tip 3 koruyucu giysilerin aynı zamanda tip 4, 5 ve 6 giysisi ve ayrıca biyolojik tehlikelere ve radyoaktif kirlenmeye karşı koruyucu giysiler olması yaygındır.

Tablo 1: Kimyasal koruyucu giysi tipleri ve kullanım amaçları
Tablo 1: Kimyasal koruyucu giysi tipleri ve kullanım amaçları

Kimyasal koruyucu giysi çeşitleri

Tip 1 KKG 'ler, gaz geçirmez giysiler, birkaç alt türe ayrılır. Tip 1a kimyasal koruyucu giysiler içerisinde ortam atmosferinden bağımsız hava beslemesine sahiptir. Hava kaynağı,  kendi kendine yeterli açık devre basınçlı hava solunum cihazı olabilir. Tip 1b'de solunabilir hava beslemesi KKG 'nin dışına giyilir. Tip 1c'de, hava kanalları yoluyla pozitif bir solunabilir hava basıncı sağlanabilir [13]. 1a-ET ve 1b-ET tipleri acil durum ekipleri içindir [14]. Tip 1 KKG dimetil sülfat, amonyak, klor, siyanojen klorür, hidrojen siyanür, kükürt hardal gazı veya Sarin'e karşı gerekebilir.

Yüz maskesinin kalıcı olarak giysiye birleştirildiği Tip 1a ve Tip 1b için sızdırmazlık, basınçlı havanın elbise tarafından nasıl tutulduğunu ölçen bir test ile sağlanır. Giysiye kalıcı olarak birleştirilmeyen yüz maskesine sahip olan tip 1b giysileri bu basınç testinin yanı sıra içe doğru sızıntı testi ile de test edilmelidir. İç doğru sızıntı, maskenin oküler boşluğunda ölçüldüğünde % 0,05'ten fazla olmamalıdır. İçe doğru sızıntı testi tip 1c ve tip 2 giysiler için de kullanılır.

Şekil 2: Kimyasal koruyucu giysi piktogramı
Şekil 2: Kimyasal koruyucu giysi piktogramı
Kaynak: EN 13982-1 standardı[15]

Tip 2 KKG’ler gaz sızdırmazlık özelliği olmayan ve içerisine hava kanalları üzerinden pozitif basınçlı solunabilir hava sağlayan giysilerdir. Bu tipteki giysiler aerosollere, spreylere ya da gazlara karşı korur ve örneğin ilaç ya da diğer tehlikeli maddelerin üretimi gibi çalışanın hareketsiz durmasını gerektiren işlerde kullanılabilir [13].

Tip 3 KKG (ve PB), giysinin farklı parçaları arasında sıvı geçirmez bağlantılara sahiptir. KKG, kirleticilerin hava yoluyla taşınamadığı, kimyasalların basınç altında sıçrayabileceği veya çalışma alanının sınırlı olduğu ve çalışanın kirlenmiş yüzeylere yaslanması gereken görevlerde kullanılabilir. Tip 3 KKG bir gaz veya parçacık sızıntısı açısından test edilmemiştir ancak, sıkıştırılmış su jetleri tarafından sızıntı açısından test edilmiştir [14]. Malzemeler Tip 1 veya 2 KKG'de kullanılanlarla aynı olabilir.

Tip 4 KKG (ve PB), giysinin farklı parçaları arasında sprey geçirmez bağlantılara sahiptir. KKG, kirleticilerin hava kaynaklı olmadığı, küçük kimyasal sıçramaları riski olan ve çalışma alanının sınırlı olmadığı görevlerde kullanılabilir. Tip 4 KKG, su püskürtülerek test edilir [16] [2]. Malzemeler Tip 5 ile aynı olabilir, ancak dikişler bantlıdır.

Tip 5 KKG, hava ile yayılan katı parçacıklara karşı kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Genellikle asbest işlerinde ve tehlikeli tozlarla yapılan çalışmalarda solunum maruziyetini azaltmak için kullanılır. Giysinin sızdırmazlığı iki kriterle değerlendirilir.

İlk özel test toplam içe doğru sızıntı (TIL) için yapılır, bu test sodyum klorür aerosol ortamında test kişileri tarafından giyilen giysiden geçen toplam ortalama nüfuziyeti ölçmek içindir. TIL, KKG için laboratuvar tabanlı etkinlik ölçüsü olarak kullanılabilir. Tip 5 KKG için TIL değeri, 10 kişiden 8'i için % 15'ten az olmalıdır [15]. Tehlikeli kimyasallara karşı tip 5 giysiyi seçerken bu dikkate alınması gereken bir faktördür.

Şekil 3: Piktogram "İmalatçının kullanım kılavuzuna başvurulmalıdır"
Şekil 3: Piktogram "İmalatçının kullanım kılavuzuna başvurulmalıdır" Kaynak: EN13982-1 standardı[15]

Tip 6 KKG (ve PB), sıvı kimyasallara karşı sınırlı korumanın gerekli olduğu çalışmalar içindir. Giysinin genel etkinliği, Tip 4 KKG 'lerde kullanılana benzer bir sprey testi ile yapılır ancak, Tip 4’te kullanılan sıvı yükünün sadece % 10'u ile test edilir [17]. Kimyasallara karşı malzeme etkinliği yüzde olarak ölçülürken, 1-4 Tiplerinde ise bu etkinlik santimetre kare başına mikrogram birimi olarak sınıflandırılır. Tip 6 KKG yalnızca tahriş edici maddelerin küçük ve nadir sıçramalarına karşı kullanılmalıdır. KKG üzerinde standart numarası, tipi, boyutu ve piktogramlar gibi çeşitli işaretler bulunur; (Şekil 2 ve Şekil 3). İlk piktogram, giysinin kimyasallara karşı koruma amaçlı olduğunu, ikincisi ise imalatçının talimatlarına uyulması gerektiğini ifade eder.

Kimyasal geçirgenlik

Sızdırmazlık ve tehlikeli kimyasallara karşı geçirgenliğe karşı direnç, KKG seçiminde iki temel faktördür. 1–4 KKG tipleri için kimyasal geçirgenlik testleri gereklidir. Kimyasal geçirgenliğin ölçüsü, geçme süresidir. Geçme süresi, bir test kimyasalının koruyucu bir malzemenin dış yüzeyine ilk uygulaması ile malzeme içerisindeki geçirgenlik oranının aşıldığı zaman aralığıdır( 1,0 µg x min-1 x cm-2 veya 0,1 µg x min-1 x cm-2 ) [18]. Geçme süresi her zaman KKG malzemesi ve kimyasal çifti için spesifiktir. Aynı malzeme adlarına sahip malzeme türleri için geçme sürelerinin genelleştirilmesi yaygındır ancak, bu aynı isme sahip malzemeler için geçme süresi mutlaka aynı olmadığından büyük bir dikkatle yapılmalıdır. EN standartlarında, geçme sürelerinin koruma sınıflarına(Tip 1-6) göre verilmesi gerekir (Tablo 2). Tablo 2: Kimyasal geçirgenlik için koruma sınıfları ve bunlara karşılık geçme süreleri

Koruma Sınıfı Geçme Süresi, dakika
1 10 - 30
2 30 - 60
3 60 -120
4 120 - 240
5 240 - 480
6 480 üzeri

Kaynak: EN 14325 [19] Geçme süresi giysilerin güvenli kullanım süreleriyle aynı değildir. Geçme süreleri, birkaç ürünün karşılaştırılmasında ve ayrıca tamamen uygun olmayan ürünler hakkında bir uyarı olarak kullanılabilir. Seçilen giysilerin etkinliği daima işyerindeki risklerle ilgili olmalıdır. Tip 1a-ET ve 1b-ET, EN 943-2 [14] standardında listelenen 15 kimyasalın nüfuz etmesine karşı test edilmelidir. Test kimyasalları çok çeşitli agresif kimyasalları temsil eder. Böylece, bu standarda göre gereksinimleri karşılayan giysiler, çok çeşitli kimyasallara karşı koruma sağlayacaktır. Çözücüler, gazlar, asitler ve bazlar için geçme süresinin 30 dakikadan fazla olmadığı durumda kullanım kılavuzları bu KKG'nin kimyasallara sürekli maruz kalmaya karşı koruma sağlamadığını açıkça belirtmelidir.

Tip 6 Kimyasal koruyucu giysilere ilişkin kimyasal nüfuziyet testi

Kimyasal nüfuziyet testinde, koruyucu giysi malzemesinin yüzeyine, 45 ° 'lik bir açıyla eğimli bir oluk içine serilen az miktarda sıvı dağıtılır. Sıvının akmasına izin verilir ve malzemeye nüfuz eden miktar ölçülür. Tip 6 KKG(ve PB)’ler için EN 13034 standardında listelenen bir test kimyasalı için nüfuziyet değeri % 5'in altındaysa o giysinin temel gereksinimleri karşıladığı varsayılır. Bu kimyasallar sülfürik asit (% 30), sodyum hidroksit (% 10), o-ksilen ve bütan-1-ol’ dür [17] [20]. Diğer test kimyasalları da kullanılabilir.

Mekanik özellikler

KKG, mekanik mukavemet için minimum performans gereksinimlerine sahip olmalıdır. 1-4 tip giysilerin AB Tipi İncelemesinden önceki laboratuvar testlerinde aşağıdaki mekanik özellikler değerlendirilir: *aşınma direnci *esnek çatlama direnci *-30 ° C sıcaklıkta esnek çatlama (zorunlu test değil) *trapez yırtılma direnci *gerilme direnci *delinme direnci [13] [14] [16] Tip 5 için gerilme direnci ve Tip 6 için esnek çatlalama direnci hariç olmak üzere yukarıda belirtilen özellikler Tip 5 ve 6 KKG’ler için ölçülür ve sınıflandırılır [15] [17]. Değerlendirmenin sonuçları, KKG 'nin kullanım kılavuzlarında koruma sınıfları olarak verilir. Her sınıf, farklı KKG 'ler arasındaki bir karşılaştırmada kullanılabilir. Giysilerin sahip olduğu koruma sınıfı sayısı arttıkça daha iyi giysi olduğu değerlendirilir [19].

Tutuşma direnci

KKG'nin tutuşma testinde, malzemenin yüzeyinden bir alev geçirilir. Malzeme damlacıklar oluşturmamalı ve kendi kendini sönebilir olduğunu kanıtlamalıdır [21]. Bu testi geçmek KKG'nin yanmayacağı anlamına gelmez. Bu gereksinim, Tip 1, 2, 5 ve 6 KKG için karşılanmalıdır.

Biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysi

Mevzuat gereği çalışanların biyolojik tehlikelere maruz kalmaları önlenmelidir. Maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda, KKD dahil bireysel koruma önlemleri kullanılmalıdır. Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel kıyafetler sağlanmalıdır [4].

Şekil 4: Biyolojik tehlikelere karşı korumayı gösteren piktogram
Şekil 4: Biyolojik tehlikelere karşı korumayı gösteren piktogram
Kaynak: EN 14126 standardı[12]

EN 14126 standardına göre biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysiler, kimyasal koruyucu giysiler ile aynı sızdırmazlık tipinde sınıflandırılır [12]. Biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysileri ayırt etmenin bir yolu olarak Tip sınıfının sonuna B soneki eklenir, örn. tip 3-B. Bu giysileri ayıt etmek adına "biyolojik tehlikelere karşı koruma" piktogramı da kullanılmaktadır (Şekil 4). Bu giysi malzemeleri aşağıda belirtilen maddelere direnç için test edilmiştir: *Hidrostatik basınç altında kontamine(TS EN 14126 standardında “Bulaşık" olarak geçmektedir) sıvıların nüfuzuna karşı. Bu test, bu giysiler için yapılan tek viral testtir. 0 ila 20 kPa arasında altı hidrostatik basınç sınıfı vardır, bakteriyofaj PHI-X174 virüsü kullanılır ve bakteriyofajın nüfuziyet derecesi incelenir. *Kontamine sıvılar ihtiva eden maddelerle mekanik temas sebebiyle patojen organizmaların nüfuzuna karşı. Bu testte sürtünme ve sıvı göçünün birleşik etkisi, staphylococcus aureus bakterilerinin koruyucu malzemeden geçmesine izin verebilir. Geçme süresi, nüfuziyetin ölçüsüdür. 0 ila 75 dakika arasındaki süreler 6 koruma sınıfına ayrılmıştır. *Kontamine sıvı aerosollerin nüfuz etmesine karşı. Bakteriler koloni oluşturan birimler olarak ölçülür ve birim sayısı 3 koruma sınıfına ayrılır. *Kontamine katı partiküllerin nüfuz etmesine karşı. Bakteriler koloni oluşturan birimler olarak ölçülür ve birim sayısı 3 koruma sınıfına ayrılır. Koruyucu giysilerin seçiminde, koruma sınıfı 1 tarafından sunulan etkinliğin çok yüksek olmadığı unutulmamalıdır. Koruma sınıfı yükseldikçe, giysinin belirtilen koruma özelliğinde de o kadar iyi koruyucu olduğunu gösterir.

Kimyasal ve biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysi kullanırken fiziksel zorlanma

Geçirimsiz koruyucu giysilerle çalışmanın, kullanıcıları tarafından üretilen termal yük üzerinde önemli etkileri vardır. Giysi ısı ve nem iletimini sınırlar ve bu da cildin ve iç sıcaklığın yükselmesine neden olur. Bu, geçici ısı yorgunluğundan ciddi hastalığa, hatta ölüme kadar çeşitli sağlık etkilerine neden olabilir. Giysinin tipi ve havalandırması, çalışma aktivitesi, iklim koşulları ve giysiyi giyenlerin özellikleri ısı stresinin gelişimini etkiler [7] [9] [21]. Tip 1-3 KKG’ler geçirimsiz malzemelerden, Tip 4-6 ise mikro gözenekli malzemelerden yapılabilir ancak, sadece Tip 6 giysilerin malzemeleri nefes alabilir özelliktedir. Sızdırmaz koruyucu giysilerin mesleki kullanımına başlamadan önce kullanıcıların fiziksel performansları incelenmeli ve periyodik muayeneler yapılmalıdır. Spiroergometri, Finlandiya’da acil kurtarma ekiplerini değerlendirmek için kullanılan yöntemdir [22]. İşlerin dikkatle planlanması gerekir. Bu giysileri kullananlar dinlenme molalarına ihtiyaç duyar. Ortam sıcaksa ve iş yükü ağırsa, çalışma süresinin sınırlı olması gerekebilir(Ör: 20 Dakika). Giysiyi kullanan kişiler kalp hızı, sıcaklık ve vücut su kaybı gibi fizyolojik faktörler açısından izlenmelidir [9].

Kullanım kolaylığı ve diğer donanımlarla uyumluluk

Kimyasal ve biyolojik tehlikelere karşı koruyucu giysiler, işin yapılmasını zorlaştırır ancak, bu engel mümkün olduğunca küçük olmalıdır. Konforlu çalışma koşulları işi daha verimli hale getirir ve bu nedenle kıyafet seçiminde çaba sarf edilmelidir. Kullanıcı, tüm hareketleri gerçekleştirebilmeli, işi yaparken gereken çalışma pozisyonuna girebilmeli ve çalışma araçlarını rahatça kullanabilmelidir. İş yükünü hafifletmek adına giyme ve çıkarma işlemleri kolay olan giysiler seçilmelidir. Farklı türden acil durumlar ortaya çıkabileceğinden ve giysilerin hızlı bir şekilde çıkarılması gerekebileceğinden, çıkarma da basit olmalıdır. Giysinin vücuda tam oturmaması giysinin etkinliğinin azalmasına neden olabilir [7] [9]. Koruyucu giysi ile birlikte başka KKD'lere ihtiyaç duyulursa, tüm KKD'lerin etkinliği sağlanmalıdır. İşitme koruyucu donanım takması gereken kişilerin korunmasını, uyarı sinyallerini iletmesini ve duyabilmesini sağlamak için özel dikkat gösterilmelidir. Eldiven, ayakkabı, [[Respiratory protection equipment – requirements and selection|solunum koruyucu maske]] ve yüz siperinin giysilerle bir arada kullanılması durumunda sızdırmazlığın sağlanmasında zorluklar ortaya çıkabilir.  Yüksekten düşmeye karşı koruyucu donanım kullanırken, koruyucu giysinin mekanik dayanımına dikkat edilmelidir. Çalışanların, koruyucu giysi seçiminde ve satın alınması konusunda kendilerine danışılması ve görüşlerinin alınması hakları vardır. Koruyucu giysilerin kullanılabilirliğini sağlamak için kullanıcıların giysileri önceden denemelerine ihtiyaç vardır. Seçimden önce giysilerin bakım kolaylığının da değerlendirilmesi gerekir.

Satın alma

Koruyucu giysi alımı her zaman risk değerlendirmesine dayanmalıdır. Satın alma talimatları net olmalıdır. Satın alma işini yapacak kişilerin, doğru koruyucu giysiyi satın alabilecek kadar bilgiye sahip olması amacıyla ürünlerin seçim sürecinin tüm aşamalarında yer alması sağlanmalıdır. Uygun malzeme ve yapıya sahip olduğu değerlendirilen ve şartnamelere uygun olan giysi satın alınmalıdır [7]. Kişisel koruyucu donanımlar işveren tarafından çalışanlara ücretsiz olarak sağlanmalıdır.

Kullanım ve güvenli kullanım için eğitim

Mevzuat, çalışanlara kişisel koruyucu donanım kullanımı konusunda eğitim verilmesini gerektirmektedir [2] [3] [4]. Koruyucu giysi kullanıcılarına, amirlerine, destek personeline ve işyerinde görevi gereği giysi kullanıcılarını etkileyen diğer kişilere kullanım konusunda eğitim verilmelidir. Aşağıdaki konuların bilinmesi gereklidir:

  • işyeri riskleri,
  • giysinin kullanılmasının gerekli olmasının nedenleri,
  • giyen kişiye giysinin getirdiği sınırlamalar,
  • giysilerin giyimi ve bakımı konusunda kişisel sorumluluk,
  • giysinin verimsizliğinin olası nedenleri,
  • çalışma ve dinlenme süreleri,
  • sıvı tüketimi ihtiyacı ve
  • temizlik prosedürleri.

Ferdi kurtarma ve kurtarma yardımı önlemleri önceden planlanmalıdır. Eğitimin önemli bir parçası da acil durumlarda müdahale ve yapılacaklardır.

Kullanıcı eğitimi koruyucu giysilerin takılmasını ve çıkarılmasını içerir. Eğitim, kullanım öncesi kontrolleri, güvenli çalışma yöntemlerini ve kullanım sırasında giysilerin izlenmesini içermelidir. Kullanıcı eğitimi, gerçekçi koşullar altında ve gerçek iş planındaki prosedürlerin aynısını izleyerek gerçek ekipmanla gerçekleştirilmelidir. Kullanıcı eğitiminde beden, vücuda oturması ve uyumluluğun son kontrolleri yapılır. Eğitim, giysinin koruma sınırlamalarının anlaşılamaması nedeniyle amacı dışında kullanımını yasaklamalıdır, ör. Buhara karşı korunma amacıyla sıçramalara karşı koruyucu giysinin giyilmesi.

Kullanım öncesi kontroller, aşağıdaki maddelerdeki kusurları kontrol etmeyi içermelidir:

  • parçaların birleşimi
  • giysi ve bileşenleri
  • aksesuarlar
  • arayüz (kilit, fermuarlar)
  • havalandırma oranının yeterliliği (gaz geçirmez giysiler).

Eğitimler düzenli olarak yenileme eğitimleriyle desteklenmelidir. Eğitime katılanlar, eğitmenler ve eğitim içeriği için kayıt altına alınmalıdır [7] [9] [21].

Bakım ve onarım

Genel

Koruyucu giysilerin bakımının ve onarımının planlı şekilde yönetimi esastır. Hasarlı koruyucu giysileri kullan kişiler yanlış bir güvenlik hissine sahip olabileceği için bu durum kullanıcıları daha riskli duruma sokabilir. Koruyucu giysilerin kullanım kılavuzları, temizleme, dezenfeksiyon veya dekontaminasyon ile depolama konularında bilgiler içerir. İşlem uygulanabilen malzemelerden yapılmış giysiler için su iticilik veya geçirmezlik özelliğini tekrar kazandırmak amacıyla yeniden uygulanması gereken yöntem konusunda bilgi verilmesi gerekir. İmalatçının ayrıca giysilerin onarımı hakkında da bilgi vermesi gereklidir [7] [12] [13] [14] [16] [2] [15] [21].

Temizleme (Dekontaminasyon)

Temizleme işlemi sırasında, kirleticiler kimyasal koruyucu giysilerden çıkarılır veya nötralize edilir. Aşırı temizleme yapılması kullanıcının güvenli bir şekilde çıkmasını veya korumayı kaldırmasını sağlar. Normal temizleme işlemi, tekrar kullanılabilen koruyucu giysi tiplerinin yeniden kullanılmasına izin verir. Temizleme fiziksel (basınçlı su, ovma) veya kimyasal yöntemler (kirletici maddeyi etkisiz hale getirme) veya bu tekniklerin kombinasyonu kullanılarak yapılabilir. Çalışanların tehlikeli maddelerin bulunduğu alanlara girmelerine izin vermeden önce temizleme süreci için bir plan olmalıdır. Temizleme prosedürü diğer insanları veya çevreyi riske atmamalı ve KKD'lere zarar vermemelidir. Temizleme işlemine yardımcı olan çalışanların da korunması gerekir. Temizleme işleminin etkinliği kontrol edilmelidir (Ör: görsel olarak renk değişikliği, şişme, korozif etkiler, sertlik veya bozulma belirtileri incelenebilir) [7] [9]. Tek kullanımlık giysiler, korunmaya çalıştığımız kirletici maddenin giysiden etkili bir şekilde çıkarılamadığı durumlarda kullanılır. Tek kullanımlık giysiler genellikle mikrobiyolojik ajanlara veya asbest gibi tehlikeli tozlara karşı kullanılır.

Depolama

Depolama, giysilere zarar vermeyecek şekilde düzenlenmelidir. Giysilerin güneş ışığına, toza, neme, kimyasal maddelere, aşırı sıcaklıklara ve katlanma gibi mekanik hasarlara maruz kalması önlenmelidir. Potansiyel olarak kirlenmiş giysiler normal iş kıyafetlerinden ve kullanılmayan koruyucu kıyafetlerden ayrı olarak saklanmalıdır.

Muayene

Giysilerin düzenli olarak muayenesinin yapılması gereklidir. Giysi ilk alındığında, giysi belirli bir kimyasal işlem için seçildiğinde, eğitimde kullanılmasının ardından ve önceki bakımından sonra, depolanan ekipmanın ise periyodik olarak muayene edilmesi gerekir ve yapılan kontrol ve incelemeyle ilgili kayıt tutulmalıdır. Kayıtlar, giysiyi tanımlayacak kimlik numarasını, muayene tarihini, muayeneyi yapan kişi bilgilerini, sonuçları ve olağandışı bulguları içerecek şekilde tutulmalıdır.

Onarım

Tüm onarım işlerinde, imalatçının talimatlarına uyulmalı veya giysi, imalatçı tarafından yetkilendirilen onarım yerine gönderilmelidir.

daha fazla okuma
  • EU-OSHA – European Agency for Safety and Health at Work, Risk assessment essentials. Available at: [9</a>]
  • EU-OSHA – European Agency for Safety and Health at Work, Risk assessment, the key to healthy workplaces, Factsheet. Available at: [10</a>]
  • EU Commission, Personal protective equipment, [11</a>]
  • COSHH essentials, Harm via skin or eye contact, S1102, Selecting personal protective equipment (PPE), Health and Safety Executive, HSE. Available at: [12</a>]
  • DHHS (NIOSH), Publication Number 2009-132, Recommendations for the Selection and Use of Respirators and Protective Clothing for Protection against Biological Agents. Available at: [13</a>]
  • Forsberg K., Mansdorf S.Z, Quick selection guide to chemical protective clothing, 5th edition, Wiley-Interscience, Hoboken, New Jersey, 2007, p. 203.
  • Frost, S., Mogridge, R., Physiological safety of airfed suit use during nuclear decommissioning, Research Report RR658, Health and Safety Executive, Buxton, 2008, Available at: [14</a>]

{{LangTempl |lang=tr }} {{Template:Translation |Page=Protective clothing against chemical and biological hazards |Lang=tr }}

Katkıda bulunan

Ugur Aydemir

Karla Van den Broek

Prevent, Belgium

Sirpa Lusa

Erja Makela