Kimyasalların Etiketlenmesi

Kimyasalların sınıflandırılması ve etiketlenmesi için uluslararası olarak uyumlu bir sistem (GHS)  2003 yılından beri mevcuttur. Avrupa'da CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) Yönetmeliği bu sistemi işyerinde ve tüketiciler için uygulamaktadır. Yönetmelik kademeli olarak uygulanmaktadır ve sonunda 2015 yılından önce var olan Avrupa sisteminin yerini alacaktır.

Bu makale, etiketlemenin kullanımını açıkladıktan sonra, GHS'nin kapsamını, Avrupa'daki etkisini ve mevcut Avrupa kimyasal sınıflandırma ve etiketleme sistemlerini sunmayı amaçlamaktadır.

Kullanıcıları, kimyasalların sağlık ve  çevresel tehlikelerine karşı uyarmak için, Avrupa Yönetmelikleri, bu ürünlerin ambalajlarında güvenlik etiketlerinin kullanılmasını gerektirir. Bu etiketler ayrıca, kimyasalları güvenli bir şekilde işlemek, saklamak  ve bertaraf etmek için alınması gereken önlemler konusunda kullanıcıları bilgilendirir.

Kimyasalların etiketlenmesi, kimyasalın ait olduğu tehlike kategorisinin belirlenmesini ve tehlike türünü tanımlayan kodlanmış bir düzenleyici cümlenin (CLP düzenlemesine göre tehlike bildirimi, önceden var olan Avrupa düzenlemelerinde risk ifadesi) atanmasını içeren sınıflandırmalarına dayanır. (aşağıdaki 'CLP düzenlemesi' bölümüne bakın).

Düzenlemelere göre iki tür kimyasal vardır: maddeler ve karışımlar (veya önceden var olan Avrupa düzenlemelerine göre müstahzarlar):

• Madde, doğal bir halde bulunan veya herhangi bir imalat işlemiyle elde edilen bir kimyasal element ve bileşikleri ifade eder, örn. aseton, etanol, formaldehit, silika, sodyum hidroksit ve klor.
• Karışımlar veya müstahzarlar iki veya daha fazla maddeden oluşur, örn. çözeltiler, deterjanlar, mürekkepler ve boyalar.

Not: Önceden var olan Avrupa kimyasalları sınıflandırma ve etiketleme sisteminde (bkz. Aşağıdaki “Önceden var olan Avrupa sistemi" bölümüne)  “zararlılık (hazard)" yerine' “tehlike(danger) “ terimi kullanılmıştır.

Küresel Uyumlaştırılmış Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi Sistemi (GHS), uluslararası düzeyde hazırlanmış bir öneriler dizisidir. Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi tarafından kabul edilen bu sistem ile, mevcut sistemlerin uyumlu hale getirilmesi ve küresel düzeyde tek sınıflandırma ve etiketleme sistemi haline gelmesi amaçlanmaktadır. GHS'nin ilk versiyonu 2003 yılında yayımlanmıştır. Her iki yılda bir revize edilmiş bir versiyonu yayımlanmaktadır. Bu “Mor Kitap" Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu'ndan (UNECE) indirilebilir. ^[1]

GHS işyerlerini, ulaşımı, tüketicileri ve acil durum hizmetlerini kapsarken,  aşağıdakileri de uyumlu hale getirir:

• kimyasal tehlikeleri tanımlamak için kullanılan sınıflandırma kriterleri;
• tehlike iletişim unsurları (etiketleme ve güvenlik bilgi formları için gereksinimler dahil).

Yirmi dokuz tehlike sınıfı tanımlanmıştır ve çoğu, tehlike kategorilerine ayrılmıştır. Örneğin, GHS yanıcı sıvılar sınıfını dört kategoriye ayırır. Her tehlike sınıfı ve kategorisi için GHS, sınıflandırma kriterlerini ve ilgili etiketleme unsurlarını tanımlar: tehlike piktogramı, uyarı kelimesi, tehlike ifadesi ve önlem ifadeleri.

GHS'de açıklanan güvenlik bilgi formu temel olarak 91/155 / EEC sayılı Direktifte (yürürlükten kaldırılan ve REACH tüzüğü ile değiştirilen) açıklanan Avrupa modeline dayanmaktadır ve 16 bölümden oluşmaktadır.

2002 yılında Johannesburg'da düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi'nin uygulama planı, tüm ülkeleri GHS'yi 2008 yılının nihai hedefiyle,  mümkün olan en kısa sürede uygulamaya teşvik etti. Ancak, süreç hala devam etmektedir ve AB Komisyonunun görüşü şu şekildedir; "GHS'nin 2008 yılında AB'ye uygulanması AB'yi kendi başına bir öncü haline getiriyor" ^[2] Yürütüm ile ilgili durum hakkında bilgi Birleşmiş Milletler tarafından sağlanmaktadır. ^[3]

GHS tarafından tanımlanan yapı taşı yaklaşımı, Avrupa Birliği gibi bu sistemi benimseyen ülkelerin veya kuruluşların uygulamak istedikleri yapı taşlarını seçmelerini sağlar. Daha sonra bu kuruluşlar bu yapı taşlarını düzenleyici bir yaklaşım geliştirmek için kullanabilirler. GHS neyin yapı taşı, yani tehlike sınıfları ve tehlike kategorileri olarak kabul edilebileceğini açıklamaktadır ve GHS'nin uygulanmasında, tutarlılığı korumak için bir sınıflandırma ve etiketleme sistemini  “özelleştirmek"  için kurallar belirlemektedir.

Bu bölümde yalnızca işyerinde ve tüketiciler için kullanılan etiketleme sistemleri açıklanmaktadır. Önceden var olan ve mevcut sistemler arasındaki temel farklar açıklanmaktadır. Taşımacılık etiketlemesi ile ilgili olarak, Avrupa sistemi Birleşmiş Milletler'in Tehlikeli Malların Taşınmasına İlişkin Tavsiyelerine dayanmaktadır ^[4]

Önceden Var Olan Avrupa Sistemi

Avrupa'da birkaç kuşak boyunca, kimyasalların sınıflandırma, etiketleme ve paketleme sistemi iki Direktife dayanmıştır: *Tehlikeli maddelerin değiştirilmiş olarak sınıflandırılması, paketlenmesi ve etiketlenmesi ile ilgili 27 Haziran 1967 tarihli 67/548 / EEC sayılı Direktif ^[5] (daha sonra yapılacak değişiklikler dahil) *Tehlikeli preparatların değiştirilmiş olarak sınıflandırılması, paketlenmesi ve etiketlenmesi ile ilgili 31 Mayıs 1999 tarihli 1999/45 / EC sayılı Direktif (önceki Direktiflerin halefi) ^[6] Bu Direktifler ve müteakip değişiklikleri Avrupa Birliği'nin farklı Üye Devletlerinde başvuru için ulusal yasalara (örneğin Fransa'da iki bakanlık emri) aktarılmıştır.

Önceden Var Olan Sisteme Göre Sınıflandırma    

Önceden var olan sistem 15 tehlike kategorisinin tanımına dayanmaktadır, yani patlayıcı, oksitleyici, aşırı derecede yanıcı, yüksek derecede yanıcı, yanıcı, çok  toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı,  tahriş edici, hassaslaştırıcı , kanserojen, mutajenik, üreme için toksik  ve çevre için tehlikeli olan maddeler ve preparatlar. Sınıflandırma genellikle bir tehlike kategorisi (kısaltma ile belirtilebilir) ve bir risk ifadesi ile karakterize edilir. Sınıflandırma örnekleri: kanserojen kategori 1; R45 (Carc. Kat. 1; R45); Son derece yanıcı; R12 (F +; R12). Sınıflandırmanın ve etiketlemenin Avrupa düzeyinde (uyumlu sınıflandırma ve etiketleme olarak adlandırılır) ayarlandığı ve tüm Üye Devletlerde uygulanması gereken maddelerin bir listesi (aşağıya bakınız) vardır. Bu liste tehlikeli maddelerin kapsamlı bir listesi değildir. Uyumlaştırılmış bir sınıflandırma oluşturulmamışsa, üretici, ithalatçı veya distribütör, tehlikeleri değerlendirmek ve piyasaya sürülecek maddenin sınıflandırmasını belirlemekten sorumludur. Bu durumda, sınıflandırma yönetmeliklerde belirlenen kriterlere ve genellikle deneysel test sonuçlarına dayanır: sıvıların yanıcılığını belirlemek için parlama noktası, akut toksisiteyi belirlemek için LD Önceden Var Olan Sisteme Göre Etiketleme

Önceden var olan düzenleyici sisteme göre, kimyasallara uygulanan etiketler özellikle aşağıdakileri içermelidir:

• kimyasalın en önemli tehlikelerini gösteren tehlike sembolleri ve tehlike belirtileri (bkz. Şekil 1)^[7];
• risk ifadeleri: Örnekler: R10: yanıcı; R36: gözleri tahriş eder; R62: doğurganlığı azaltma riski;
• güvenlik ifadeleri:

Örnekler: S45: Kaza durumunda veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun (mümkünse etiketi gösterin); S53: Maruz kalmaktan sakının, kullanmadan önce özel kullanma talimatını okuyun.

CLP Yönetmeliği

Üye Devletler, Avrupa Komisyonu'ndan, tüm AB Üye Devletlerinde Birleşmiş Milletler'in GHS kriterlerini benimseyecek bir Yönetmelik için bir teklif hazırlamasını talep etmişlerdir. İşyerinde ve tüketiciler için, GHS tavsiyeleri, CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) Yönetmeliği olarak anılan 16 Aralık 2008 ^[8] tarihli AT Yönetmeliği 1272/2008 tarafından kademeli olarak uygulanacaktır. Uluslararası önerilerin çoğu dikkate alınmıştır. Teknik ve bilimsel ilerlemeye ilk uyarlamalar 2009, 2011, 2012, Haziran 2013 ve Ağustos 2012'de yapılmıştır. ^[8] Bu Tüzüğün amacı, maddelerin ve karışımların sınıflandırılması kriterlerini ve tehlikeli maddelerin ve karışımların etiketlenmesi ve ambalajlanması ile ilgili kuralları uyumlaştırmaktır. Aynı zamanda bir madde sınıflandırması ve etiketlenmesini hedeflemektedir. Bu Yönerge, izole edilmemiş ara maddeler, atıklar, ilaçlar, kozmetikler, gıda ve besleme maddeleri ile radyoaktif olan veya özel gözetim altında olan veya bilimsel araştırmalar için kullanılan ve pazarlanmayan maddeler ve karışımlar için geçerli değildir. Bu Yönetmelik, dış ambalajların, iç ambalajların ve tek ambalajların etiketlenmesi haricinde, tehlikeli malların hava, deniz, karayolu, demiryolu veya iç suyollarıyla taşınması için geçerli değildir. ^[9] Mevcut Avrupa Birliği CLP Yönetmeliği tüm Üye Devletlerde doğrudan uygulanabilir ve bu yasaların iç hukuka aktarılması gerekmemektedir.

Ana Değişiklikler

Önceden var olan Avrupa sistemi ile mevcut CLP Tüzüğü arasındaki en önemli değişiklikler şunlardır: *sözcük dağarcığındaki değişiklik: “tehlike sınıfları (hazard classes)", “zararlılık kategorileri (categories of danger)" ile değişmiş, müstahzar (preparations)  ise karışım(mixtures) kelimesi ile değişmiştir; *tehlikelerin yeniden tanımlanması: önceden mevcut olan Avrupa sistemi 15 tehlike kategorisine dayanırken, CLP Tüzüğü üç tehlike grubu (fiziksel tehlikeler, sağlık tehlikeleri, çevresel tehlikeler) ve GHS'de açıklanan 29 tehlike sınıfını kullanır: **on altı fiziksel tehlike sınıfı: patlayıcılar, yanıcı gazlar, yanıcı aerosoller, oksitleyici gazlar, basınç altındaki gazlar, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar, kendiliğinden tepkimeye giren maddeler ve karışımlar, piroforik sıvılar, piroforik katılar, kendiliğinden ısınan maddeler ve karışımlar, maddeler ve karışımlar su ile temas ettiğinde metalleri aşındırıcı yanıcı gazlar, oksitleyici sıvılar, oksitleyici katılar, organik peroksitler yayar; **on bir sağlık tehlike sınıfı: akut toksisite, cilt aşınması/tahrişi, ciddi göz hasarı / göz tahrişi,  solunum veya cilt hassasiyeti,  mikrop hücre mutajenitesi, kanserojenlik , üreme için toksik, spesifik hedef organ toksisitesi - tek maruz kalma, spesifik hedef organ toksisitesi - tekrarlanan maruz kalma, aspirasyon tehlikesi; **iki çevre tehlike sınıfı: sucul ortam için tehlike, ozon tabakası için tehlike (CLP Tüzüğü'nde 'ek tehlike' olarak adlandırılır). Tehlike sınıfları, etkinin şiddetini açıklayan tehlike kategorilerine atanır (örneğin, sağlık tehlikeleri en yüksek kategori 1'den en düşük kategori 5'e ayrılır; Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler en tehlikeli olan A tipi’den olana ve en az tehlikeli olan Tip F’ye ) (yapı taşlarına karşılık gelir). Şekil 2: EC Yönetmeliği 1272/2008 uyarınca CLP tehlike piktogramları Bir yandan CLP, GHS'ye (örneğin ozon tabakası için tehlikeli) kıyasla AB'ye özgü bazı Tehlike ifadeleri içerirken, diğer yandan CLP, yapı taşı yaklaşımını, önceki AB sınıflandırma mevzuatında olmayan belirli tehlike kategorileri uygulayacak şekilde uygulamıştır (örn. yanıcı sıvı, GHS'deki kategori 4, CLP'nin ise bir parçası değildir). *Sınıflandırma kriterlerindeki değişiklikler: fiziksel tehlike sınıflandırması artık tehlikeli malların taşınmasına ilişkin uluslararası önerilerde açıklanan testlere dayanmaktadır, sağlık tehlikelerine ilişkin karışım sınıflandırma kriterleri önemli ölçüde farklıdır, sınıflandırma eşiklerinde değişiklikler yapılmıştır. *Etiketleme değişiklikleri: tehlike sembolleri ve tehlike belirtileri, tehlike piktogramları ile değiştirilmiştir (Şekil 2). Bir işaret kelimesi genellikle etikette gösterilmelidir. 'TEHLİKE' (en ciddi tehlike kategorileri için kullanılır) ve 'UYARI' kelimeleri kullanılır. Risk ifadeleri, H harfi ve 3 rakamdan oluşan alfanümerik bir kodla ilişkili tehlike ifadeleri ile değiştirilir (aşağıdaki Tablo 1'e bakın) ^[8]. Örnekler: H290: 'Metalleri aşındırıcı olabilir' H350: 'Kansere neden olabilir' Önlem ifadelerinin ifadeleri (önceden var olan Avrupa sistemindeki 'güvenlik ifadeleri') ve ilişkili kodlama değiştirilmiştir: alfasayısal kod P harfinden ve 3 rakamdan oluşur (aşağıdaki Tablo 2'ye bakınız) ^[8] . Örnekler: P235: 'Sakin ol' P361: 'Kirlenmiş tüm giysilerinizi hemen kaldırın / çıkarın' Tamamlayıcı tehlike bilgileri veya etiket unsurları gibi ek açıklamalar çoğu durumda önceden mevcut olan sistemden tekrar kullanılmış ve 'EUH' + 3 basamakları kullanılarak kodlanmıştır. Örnekler: EUH066: 'Tekrarlanan maruz kalmalarda deride kuruluğa ve çatlaklara neden olabilir'. EUH204: 'İzosiyanat içerir. Alerjik reaksiyona neden olabilir'.

Tablo 1:Tehlike ifadeleri, ek tehlike bilgileri ve ek etiket unsurlarının listesi

Tablo 2: İhtiyati ifadelerin listesi 

1 Aralık 2010'da AB pazarındaki tüm maddelerin 3 Ocak 2011 tarihinden önce Avrupa Kimyasallar Ajansı'na (ECHA) bildirilmiş olması gerekir. Yeni maddeler, piyasaya sürüldükleri tarihten itibaren bir ay içinde ECHA'ya bildirilmelidir. Bu bilgiler ve  REACH Tüzüğü kapsamında toplanan ve kaydedilen veriler, bir sınıflandırma ve etiketleme envanteri sağlamak için kullanılır. 2014 sonu itibariyle ECHA, 120.000'den fazla madde için 6 milyon bildirim almıştır. ^[10] CLP Tüzüğü'nün V. Bölümü, envanter oluşturulması ve envantere bildirim yapılması için gerekli hükümleri belirlemektedir.

CLP Yönetmeliğinde tanımlanan maddelerin sınıflandırılması ve etiketlenmesi için uyum prosedürü, önceden var olan Avrupa prosedürünün yerine geçmektedir. Önceden var olan sistem için hazırlanan tehlikeli maddeler için uyumlu sınıflandırma ve etiketleme listesi artık CLP Tüzüğü Ek VI'da yer almaktadır ^[11] Bu ekin 3. Bölümünde iki tablo bulunmaktadır: *Tablo 3.1, CLP Tüzüğü kriterlerine göre uyumlu sınıflandırmaların ve etiketlemelerin listesini içerir. *Tablo 3.2, Tablo 3.1 ile aynı bilgileri içermektedir ancak önceden var olan sisteme göre hazırlanmıştır. Ek, CLP Tüzüğünün teknik ve bilimsel ilerlemesine yapılan çeşitli uyarlamalar ile tamamlanmış ve değiştirilmiştir. ^[8]Bir sınıflandırma ararken, önce bu uyarlamalara, ardından CLP Tüzüğüne başvurulmalıdır. Aşağıdaki maddeler normal olarak CLP Tüzüğüne göre uyumlu sınıflandırma ve etiketlemeye tabi olacaktır: *kanserojen maddeler ; *mutajenik maddeler; *üreme için toksik maddeler; *[[Occupational allergens|solunum hassaslaştırıcılar]] ; *biyosidal veya bitki koruma ürünlerinde aktif maddeler; *duruma göre, böyle bir eylemin gerekliliğini gösteren gerekçe sağlanabilirse, yukarıda belirtilenlerden başka tehlike sınıflarına sahip maddeler. Uyumlaştırılmış sınıflandırma ve etiketleme teklifi, Üye Devletlerin yetkili makamları, üreticileri, ithalatçıları ve alt kullanıcıları tarafından Avrupa Kimyasallar Ajansı'na (ECHA) sunulabilir.

Uygulama Programı

2017 yılına kadar Avrupa pazarında iki tür etiket bulunmaktaydı; önceden var olan düzenleyici sistem ve CLP Tüzüğünde açıklanan sistem bu geçiş döneminde birlikte yaşandı. 1 Aralık 2010 tarihi itibariyle madde etiketlemesi CLP Yönetmeliğine uygun olmalıdır. Ancak, 1 Haziran 2015 tarihine kadar, güvenlik veri sayfasında iki madde sınıflandırma sisteminden bahsedilmiş olmalıydı. Karışımlar ile ilgili olarak, 1 Haziran 2015 tarihine kadar sınıflandırma ve etiketleme önceden var olan sisteme uygun olmak zorundaydı ki bundan sonra CLP Tüzüğü uygulanmalıdır. Ancak, CLP Tüzüğü daha önce gönüllü olarak uygulamaya konmuş olabilir. Bu gibi durumlarda, etiketin CLP Tüzüğü'ne uyması gerekirdi, ancak güvenlik bilgi formunun hem önceden var olan sistem altındaki karışım sınıflandırmasını hem de CLP sınıflandırmasını içermeye devam etmesi gerekiyordu. Yalnızca 1 Aralık 2010 ve 1 Haziran 2015 tarihinden önce piyasaya sürülen maddeler ve karışımlar 2 yıl boyunca yeniden etiketleme ve yeniden ambalajlama muafiyetinden yararlanabilir ve bu nedenle sırasıyla 1 Aralık 2012 ve 1 Haziran 2017'ye kadar, önceden mevcut sistemle uyumlu etiketleme kullanılmaya devam edilebilir. Ancak, 67/548 / EEC (tehlikeli maddeler hakkında) ve 1999/45 / EC (tehlikeli müstahzarlar hakkında) Direktifleri 2015 yılında tamamen kaldırılmıştır. Bu nedenle, tüm etiketleme artık CLP Yönetmeliği ile uyumlu olmalıdır. Etiketleme ile ilgili önceki hükümlerin yerine ek olarak AB Direktifi 2014/27 / EU  ^[12], birkaç İSG Konseyi Direktifini CLP Tüzüğüne uygun hale getirilmek için değiştirilmiştir. Bu yönergeler şunları içerir: *92/58 / EEC Direktifi - güvenlik ve / veya sağlık işaretleri *92/85 / EEC sayılı Direktif - gebe çalışanlar *94/33 / EC sayılı Direktif - genç işçiler *98/24 / EC sayılı Direktif - işyerindeki kimyasal ajanlarla ilgili riskler *2004/37 / EC sayılı Direktif - iş yerinde kanserojenler veya mutajenler